Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Arzucan Özgür liderliğindeki “Yaşamın Dili” (LifeLU) projesi ile yaşamın temel yapı taşlarından biri olan proteinlerin dilinin geliştirilecek yapay zeka algoritmaları ile çözülmesi amaçlanıyor. Avrupa Araştırma Konseyi’nin prestijli “Birleştirici Hibe Programı”na dahil olan proje başarılı olursa kanser gibi hastalıkların daha iyi anlaşılmasına da zemin oluşturacak.
Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Arzucan Özgür ve ekibinin “Yaşamın Dilini Anlamak: Protein Dizilerindeki Dil Birimlerini Tanımlamak ve Karakterize Etmek (LifeLU)” projesi, Avrupa Konseyi tarafından kurulan Avrupa Araştırma Konseyi’nin “Birleştirici Hibe Programı”na dahil edildi.
Rekabetçi ve saygın programla yaklaşık 2 milyon Euro hibe alacak projede, Boğaziçi Üniversitesi’nde geliştirilecek yapay zeka algoritmaları ile 20 çeşit esansiyel amino asitten oluşan protein dilinin çözülmesine çalışılacak.
“Çığır Açan Kalite”
Proteinlerin insan dilinde anlaşılabilmesi için 5 yıl boyunca canla başla çalışacaklarını belirten Doç. Dr. Arzucan Özgür, projenin çığır açıcı niteliğini şöyle anlatıyor:
“Proteinler, yaşamı sürdüren biyolojik süreçlerde değerli bir rol oynar. Amino asit dizileri üç boyutlu moleküller olmalarına rağmen metinsel olarak da temsil edilebilirler. Yani protein dizileri, hayatın dili denilen özel bir dilde yazılmış metinler olarak düşünülebilir. LifeLU projesinin temel amacı, proteinlerin anlamlı en küçük birimlerini ve anlam taşıyan işlevlerini tespit etmek için yenilikçi prosedürler geliştirmek ve yaşamın dilini daha iyi anlamak için bir temel oluşturmak olarak özetlenebilir. Başarılı olursak bu yüksek riskli proje çığır açacaktır. Avrupa Araştırma Konseyi’nin Birleştirici Hibe Programı’na seçilmesinin arkasında bu vahşi doğa yatmaktadır. Proje ekibimizde doktora öğrencilerimiz Gökçe Uludoğan, Burak Suyunu ve Enes Taylan yer alıyor.”
“KANSER GİBİ HASTALIKLARI DAHA İYİ ANLAYABİLİRİZ”
Bilim adamı, proteinlerin dilinin çözülmesinin insanlarla temel organik yapıları arasında bir dil köprüsü kuracağını belirtiyor. Bunun günlük hayatımızı değiştirebileceğini belirten Doç. Dr. Bire bir DNA’daki bazlarda olduğu gibi, bazik amino asitlerin de harf karşılıkları vardır. Proteinleri 20 harflik bir alfabe ile yazılmış metinler olarak düşünebiliriz. Grubumuzla birlikte geliştireceğimiz yapay zeka algoritmaları sayesinde bu harflerin hangi anlamlı kelimeleri ve hatta cümleleri oluşturduğunu anlamak istiyoruz. Dolayısıyla projemiz sadece bilgisayar mühendisliğini değil, moleküler biyoloji gibi birçok farklı alanı kapsayan disiplinler arası bir yapıya sahip.”
Doç. Dr. Arzucan Özgür kimdir?
Boğaziçi Üniversitesi Metin Analitiği ve Biyoinformatik Araştırma Laboratuvarı’nın (TABİLAB) kurucu üyeleri arasında yer alan Doç. Dr. Özgür, doktora derecesini bilgisayar bilimi ve mühendisliği alanında ABD Michigan Üniversitesi’nden 2010 yılında, lisans ve yüksek lisans derecelerini sırasıyla 2002 ve 2004 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi’nden almıştır. Araştırma alanları biyoinformatik ve doğal dil işleme olan bilim insanı, Bilim Akademisi Genç Bilim İnsanı Ödülü (BAGEP 2016), Türkiye Bilim Akademisi Üstün Başarılı Genç Bilim İnsanı Ödülü (TÜBA-GEBIP 2019) ve Boğaziçi Üniversitesi Vakfı (BÜVAK) Araştırmada Üstün Başarı Ödülü’nü aldı. . da ödüllendirildi. Doç. Dr. Arzucan Özgür, 2011 yılından itibaren Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi olarak akademik çalışmalarına devam etmektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
